Την Τρίτη το τελευταίο αντίο στον καλλιτέχνη της ξυλοναυπηγικής, Μάρκο Παντελιά

Δημοσίευση: 10.09.2018, 15:22
Τελευταία Ενημέρωση: 10.09.2018, 15:41

Η είδηση του θανάτου του 68χρονου καλλιτέχνη της ξυλοναυπηγικής, Μάρκου Παντελιά, προκάλεσε θλίψη, τόσο στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Νάξο και στο χωριό του την Κορωνίδα, όσο και σε εκείνους που τον γνώριζαν. Η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί την Τρίτη 11/09 στις 15:00 το μεσημέρι στον ιερό ναό του Άγιου Ισιδώρου στο 2ο Κοιμητήριο Αθηνών....

Ο Μάρκος Παντελιάς γεννήθηκε το 1950 στην Κωμιακή, όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια. Απόφοιτος του εξαταξίου Γυμνασίου Χώρας Νάξου, δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές του λόγω οικονομικών δυσχερειών και μετανάστευσε στην Αθήνα, όπως όλοι σχεδόν οι νέοι της εποχής του, αναζητώντας μια καλύτερη τύχη την εποχη της μεγάλης φυγής από την επαρχία. Εργάστηκε ως υπάλληλος στα ΕΛΤΑ από όπου πρόσφατα συνταξιοδοτήθηκε.

Ο Μάρκος Παντελιάς ήταν γόνος μιας οικογένειας με σπουδαίους καλλιτέχνες, όπως ο γενάρχης της οικογένειας Παντελιά στην Κωμιακή, ο οποίος σχεδίασε την εκκλησία της Θεοσκέπαστης και φιλοτέχνησε το τέμπλο της. Ο μεγάλος δεξιοτέχνης του βιολιού στην παραδοσιακή μας μουσικη Θεοφάνης Παντελιας. που με τη μουσικη του δεξιοτεχνία στο βιολί συνέβαλε τα μέγιστα στην εξέλιξη της ναξιώτικης μουσικής παράδοσης. Η διεθνούς φήμης τραγουδίστρια Μαριαννα Χατζοπούλου- Παντελια από τη μητέρα της. Ο αγγειοπλάστης Μαρκος Παντελιάς-Κανονομάρκος, παππούς του Μάρκου Παντελιά.

Σώζονται ακόμη ως σήμερα και χρησιμοποιούνται πολλά από τα αντικείμενα που στις αρχές του 20ού αιώνα έφτιαχνε, δείγματα της τέχνης του, πυθαρια, λαίνια, ανθοδοχεία φρουτιέρες. σφούνια κ.λπ. που κοσμούν πολλα σπίτια

Ο Μάρκος Παντελιάς ήταν παντρεμένος με τη Σοφία Χωριανοπούλου το γένος Μπαϊρακτάρη και έκαναν δύο γιους. Από τα παιδικά του χρόνια άρχισε να σκαλίζει το ξύλο, έφτιαχνε ξύλινα παιχνίδια. ξύλινα παιδικα εργαλεία και περνούσε πολλές ώρες μετ τα σχολικά μαθήματα στο μαραγκούδικο του αείμνηστου Σταθάκη στο χωριό, αποτυπώνοντας τα μυστικά της παραδοσιακης ξυλουργικής.

Στην Αθήνα τις ελεύθερες ώρες του ο Μάρκος αναζητούσε τρόπους να μάθει κι άλλα μυστικά γύρω από την ξυλογλυπτική. Παρακολούθησε σεμιναρια ξυλογλυπτικης του ΕΟΜΜΕΧ και. αφού περιπλανηθηκε σκαλίζοντας πανω στο ξύλο και δουλεύοντας το φτιαχνοντας διαφορες κατασκευές. ανακαλυψε την ξυλοναυπηγικη τέχνη, κατι που δεν το είχε από την αρχη συγκεκριμενοποιησει.
 
Για καιρό περιπλανήθηκε στα καρνάγια του Περάματος. παρακολουθώντας και μαθαίνοντας στην πραξη τα μυστικα της κατασκευης των ξύλινων σκαριών. Έμαθε πολλά απ’ τους καραβομαραγκούς) που όσο περνα ο καιρός χάνονται και λιγοστεύουν. Παράλληλα, συγκέντρωνε πληροφορίες, σχέδια και άλλα χρησιμα στοιχεία από την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία. Έτσι μπήκε στο μακρύ δρόμο της ξυλοναυπηγικής τέχνης.

Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό για ένα καλλιτέχνη μιας σπανιας ομολογουμένως τέχνης. Όντας τελειομανης, δεν ηθελε να κατασκευαζει ξύλινα μοντέλα καραβιών σαν αυτα που συχνα βλέπουμε στις βιτρίνες διαφόρων καταστηματων ειδών λαίκης τέχνης. Ο Μαρκος ήθελε να φτιάχνει αληθινά σκαριά. πραγματικα πλεούμενα, με όλους τους όρους της ναυπηγοεπισκευαστικης τέχνης και επιστημης.



Ποια η διαφορα των σκαριών του από εκείνα που φτιαχνονται στα καρναγια για να πέσουν στη θαλασσα; Μόνο το μέγεθος. Ο καλλιτέχνης της ξυλοναυπηγικης φτιαχνει σε μικρογραφία το καθε σκαρί με όλες τις λεπτομέρειες, χωρίς να του λείπει το παραμικρό. Και βέβαια η μικρο-ξυλοναυπηγικη με αυτές τις προϋποθέσεις είναι πολύ δύσκολη. Παραλληλα αυτη η τέχνη απαιτεί μελέτη, έρευνα, αναζήτηση σχεδίων
βαθια γνώση της ιστορίας της ναυπηγικής.
 
 Και ο Μαρκος τα ερευνά όλα, τα μελετά, τα σπουδάζει.

Έτσι στο απλό εργαστήριό του στην Αλσούπολη συναντάς έναν επιστήμονα με βαθιές ιστορικές και τεχνικές γνώσεις. έναν καλλιτέχνη-καραβομαραγκό, που στέκεται με απόλυτο σεβασμό στην λεπτομέρεια, που διαρκώς αναζητεί, που δεν σταματα να σπουδαζει αυτό που κανει. Είναι ο Μαρκος καλλιτέχνης και συναμα δασκαλος της ξυλοναυπηγικης.

Τα έργα του, τα πλεούμενα του, ανήκουν σε ύλες της κατηγορίες των σκαριών, απο την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Φτιαχνει οποιοδήποτε σκαρί μπορεί να φανταστεί κανένας, από το πιο απλό ως το πιο σύνθετο, φτιαχνει τριηρεις όλων των κατηγοριών, φτιαχνει πανέμορφα ιστιοφόρα με όλες τους τις λεπτομέρειες και γι’ αυτό σπούδασε και την παραδοσιακή ιστιοφορία, που είναι ξεχωριστη, θα λέγαμε,τέχνη. Μ’ αυτη την τεραστια γνώση, μπορεί σημερα να κατασκευαζει αξιόπιστα αντίγραφα, έχοντας στη διάθεση του ελαχιστοςστοιχεία και χωρίς πληρη ναυπηγικό σχέδια.
 
Τα μοντέλα που φτιάχνει, είναι κατασκευασμένα με βάση τα σχέδια που συλλέγει από την ελληνικη και ξένη βιβλιογραφία, καθώς και σχέδια που βρίσκει από ιδιώτες.



Στην προσπαθεια συλλογής σχεδίων ελληνικών παραδοσιακών πλοίων, συχνά αντιμετωπίζει πολλές και μεγαλες δυσκολίες, γιατί ορισμένα απ’ αυτά υπάρχουν μόνο στο εξωτερικό (Αγγλία. Γαλλία, Αμερικη κ.λ.).

Όλα τα μοντέλα είναι από ξύλο, φτιαγμένα στο χέρι και το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι η αξιόπιστη αποτύπωση των πλοίων, με βαση τα σχέδια που διαθέτει και διαθέτει πολλα και ιδιαίτερα σημαντικα. Καθε σανίδι είναι κομμένο υπό κλίμακα, βασει του σχεδίου. Οι πηχεις του πετσώματος λαξεύονται και κυρτώνονται με θερμό αέρα πριν κολλληθούν και καρφωθούν στο σκελετό. Τα μοντέλα έχουν μήκος 60, 80 cm και 100 cm και όλες οι ανάγλυφες και σκαλιστές παραστάσεις είναι χειροποίητες.

«Είναι όμορφο και μοναδικό νά αρμενίζεις στο Αιγαίο της συνάντησης και συνύπαρξης πανάρχαιων πολιτισμών με σκαριά πιστά αντίγραφα, εκπληκτικά αριστουργήματα σαν αυτά του Μάρκου Παντελιά...››, έγραψα στο βιβλίο της εντυπωσιακης έκθεσης που διοργάνωσε ο Μάρκος Παντελιάς το καλοκαίρι του2003 στο Χαλκί Νάξου.

Ο ίδιος γράφει στην ιστοσελίδα του για την ξυλοναυπηγικη:
 
«Οι ξυλοκατασκευές, είτε σαν εργαλεια του οικιακού και επαγγελματικού εξοπλισμού, ειτε σαν συμπληρωματικές κατασκευές στην οικοδομική δραστηριότητα, ειτε σαν αυτόνομες κατασκευές, προκαλούν πάντοτε ενδιαφέρον. Η χρήση του ναυπηγήματος επιβάλλει επιπλέον πλευστότητα, ικανότητα φορτίου, ασφάλεια και αυτονομη κίνηση. Η παραδοσιακή ναυπηγική τέχνη, συστατικό στοιχείο και του ελληνικού λαικού πολιτισμού, εξελήγθηκε και μεγαλούργησε από την αρχαιότητα ως τα μισά του προηγούμενου αιώνα. Η Ανατολική Μεσόγειος, με τους πολιτισμούς που ανέπτυξαν οι λαοίτης (αιγυπτιακός, κυκλαδικός, φοινικικός κλ.) και διαδεχόμενος ο ένας τον άλλο, ειχε την πρωτοπορια στην ξυλοναυπηγική, που για χιλιάδες χρόνια καθόριζε την εξέλιξή της. Με ιδιαιτερη επαγγελματική ευαισθησία, οι παραδοσιακοί ξυλοναυπηγοί και με εργαλεια, που πολλές φορές έφτιαχναν οι ίδιοι, έκτισαν πλοια με μεγάλη αντοχή στο χρόνο, εξαιρετικής καλαισθησιας και λειτουργικότητας. Χωρις ναυπηγικό σχέδιο, αλλά με την άμεση σύνδεση σχεδιασμού και εφαρμογής στην πράξη, είχαν τον έλεγχο της κατασκευής. Τα μυστικά του σχεδιασμού μεταδόθηκαν από πατέρα σε γιο, με γεωμετρικές επινοήσεις, η προέλευση των οποιων ανάγεται στην αρχαιότητα.Αυτή η βαριά κληρονομιά, που άφησαν πισω τους οι παραδοσιακοί ξυλοναυπηγοί είναι ελάχιστα γνωστή. Ηδε παραδοσιακή ναυπηγική τέχνη, αν και θα πρέπει να διδάσκεται τεινει να χαθεί με το πέρασμα του χρόνου.
 
Ταξιδεύουμε λοιπόν στο χρόνο σε μια προσπάθεια να γνωρίσουμε τα στάδια εξέλιξης της ξυλοναυπηγικής, καθώς και τη χρήση αρκετών εργαλείων από τα αντίγραφα που προβάλλονται. Παρουσιάζονται ακόμη ξύλινα χειροποίητα μοντέλα, αξιόπιστα αντίγραφα υπαρκτών πλοίων, με τα οποια περήφανα οι ναυτικοί μας αρμένιζαν ανά τους αιώνες στις θάλασσες, κατασκευασμένα με τις ιδιες μεθόδους των παραδοσιακών καραβομαραγκών. Αυτά τα μοντέλα είναι στη διάθεση όποιου επιθυμεί να τα αποκτήσει».
 
Ο Μάρκος Παντελιάς πήρε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις καλλιτεχνών και είχε οργανώσει και αρκετές ατομικές.

Έχει τιμηθεί με έπαινο και βραβείο από τον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» το 1999 και 2000. Πολλές επίσης εφημερίδες, περιοδικά και τηλεοπτικοί σταθμοί έχουν ασχοληθεί και παρουσιάσει τη δουλειά του.

Καραβόσκαρα, τρεχαντήρια, γαλιότες, μπομπαρδες, τρόικες, τριἡρεις, πεντηκόντοροι, ιστιοφόρα και πολλά ακόμη όμορφα σκαριά, που αρμενίζουν στα πελάγη της ιστορίας, αλλα και του λαϊκού μας πολιτισμού, είναι μοναδικά έργα τέχνης, πανέμορφα στολίδια, εικόνες ρομαντικές, που γαληνεύουν στη θέα τους την ψυχή και το πνεύμα, που μας ταξιδεύουν στις θαλασσες της νοσταλγίας και της περιπέτειας.

Αυτός είναι ο καλλιτέχνης καραβομαραγκός Μάρκος Παντέλιας, ο Κωμιακίτης, ο συγχωριανός μας"
 
Το κείμενο
Από το βιβλίο ΚΩΜΙΑΚΗ ΝΑΞΟΥ 
Επιμέλεια του
Νίκου Ι.Λεβογιάννη τόμος Γ΄

Newsroom Cyclades Voice

Εισάγετε το σχόλιό σας

Όνοματεπώνυμο


E-mail:


Κείμενο
0 από 1500 χαρακτήρες



Παρακαλώ γράψτε το νούμερο που βλέπετε παρακάτω στο πεδίο 111


Το μήνυμα σας ΔΕΝ θα δημοσιευτεί εάν:
  • Περιέχει υβριστικά, συκοφαντικά, ρατσιστικά, χυδαία,
    προσβλητικά ή ανάρμοστα με οποιοδήποτε άλλο τρόπο σχόλια.
  • Παραβιάζει το νόμο ή υποκινεί ανθρώπους να διαπράξουν κάποιο έγκλημα.
  • Προκαλεί βλάβη σε ανηλίκους με οποιονδήποτε τρόπο.
  • Παραβιάζει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
  • Περιέχει στοιχεία που μπορεί να επηρεάσουν δικαστικές διαδικασίες.
  • Διαφημίζει προϊόντα ή υπηρεσίες ή διαδικτυακούς τόπους .
  • Περιέχει προσωπικές πληροφορίες (διεύθυνση, τηλέφωνο κλπ).
  • Δεν είναι σχετικό με το συγκεκριμένο Debate.
Δεν δημοσιεύονται σχόλια γραμμένα σε greeklish ή/και κεφαλαία.