"Συναισθηματικά εξαρτημένα παιδιά"

Δημοσίευση: 06.12.2014, 10:35

... αποτελεί τη βάση για ασφαλείς σχέσεις των ατόμων καθώς και την ανεξαρτησία τους ως ενήλικες.

Ασφαλής γονική προσκόλληση

Οπλισμένος με αντικρουόμενες φιλοσοφίες, κάθε γονέας δοκιμάζει διαφορετικές προσεγγίσεις για να δει τι τελικά δουλεύει καλύτερα για αυτόν και το παιδί. Βασικές αρχές θεωρώ, οφείλουν οι γονείς να ερμηνεύουν και να εφαρμόζουν, γνωρίζοντας την συναισθηματικά απαιτητική εργασία του ρόλου που καλούνται να πάρουν. Κάποιες από αυτές σχετίζονται με την εξάλειψη αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων κατά την εγκυμοσύνη. Παροχή σταθερής στοργικής φροντίδας με αγάπη και σεβασμό. Ανταπόκριση με ευαισθησία. Προσπάθειες επικοινωνίας αντί τιμωρίας ή απόρριψης.

Σημαντικό είναι να κατανοείται τι είναι αρνητική συμπεριφορά και να επεξεργάζονται λύσεις από κοινού με τα παιδιά, ώστε να οδηγούνται στην θετική συμπεριφορά. Ακόμα οι γονείς οφείλουν να δημιουργήσουν ένα ‘χώρο’ υποστήριξης, έναν τρόπο ζωής τέτοιο που θα προσφέρει ισορροπία στην προσωπική και οικογενειακή ζωή. Κάπως έτσι, επιτυγχάνεται η ασφαλής, με εν-συναίσθηση ανατροφή των παιδιών.

Τοξικοί Γονείς

Αμφιλεγόμενο τώρα είναι το ερώτημα εάν και κάτω από ποιες προϋποθέσεις η προσκόλληση  των γονιών είναι επιβλαβή για τα παιδιά και ποιες οι συνέπειες στη μετέπειτα ενήλικη ζωή. Και φυσικά δεν αναφέρομαι σε περιπτώσεις μητρικής/γονικής στέρησης.  Αρκεί να υπενθυμίσω ότι η ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών κατά βάση, δεν είναι ένα σύνολο κανόνων. Είναι μία προσέγγιση για την ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ γονέα και παιδιού. Η θέσπιση  θεμελίων για αποτελεσματική πειθαρχία. Ορισμένοι αναφέρονται σε αυτό ως ‘ανταπόκριση στην ανατροφή των παιδιών’. Που σημαίνει, να είναι σε θέση ο γονιός να αναγνωρίσει τις ανάγκες του παιδιού και να ανταποκριθεί με τρόπο τέτοιο, που να εμπνέει εμπιστοσύνη.

 Θα αμφισβητήσω μια κουλτούρα που υποστηρίζει ότι η μητέρα θα πρέπει να θεωρείται ως το ‘ιδανικό πρότυπο’, καθώς μπορεί να οδηγήσει την ίδια και συνεπάγεται το παιδί, σε άγχος, ενοχή και κατάθλιψη.

Με ποιο τρόπο το παιδί;
Με την σωματική επαφή αρχικά μεταφέρονται όλα τα συναισθήματα που βιώνει η μητέρα. Με την λεκτική προσέγγιση, την αλληλεπίδραση, αλλά και τις κινήσεις και πράξεις που η ίδια εκφράζει. Ένα παιδί, για παράδειγμα, που κάνει τα πρώτα του βήματα, επιχειρώντας να εξερευνήσει τον κόσμο, δεν χρειάζεται απαραίτητα την μητέρα να του κρατάει το χέρι. Είναι αρκετό να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με εκείνο, σε σημείο τέτοιο που να έχει οπτική επαφή μαζί της ώστε να νιώθει σιγουριά.

Γιατί όμως η μητέρα επιμένει να μην αφήνει το παιδί να κάνει τα πρώτα του βήματα αυτόνομα; Ή γιατί ο πατέρας απορρίπτει το ταλέντο του παιδιού στην τέχνη, ωθώντας το σε κάτι διαφορετικό;

Ποικίλες είναι οι απαντήσεις που σχετίζονται με το κοινωνικο-οικονομικό status των γονιών, την κουλτούρα, την μόρφωση, τα παιδικά τους βιώματα. Αλλά και με το πώς οι ίδιοι συνυπάρχουν σαν ζευγάρι. Οι γονείς αναζητούν ένα στενό συναισθηματικό δεσμό με το παιδί, προσπαθώντας όμως να αναπτύξουν μία ανατροφή τέτοια, ώστε να αντιπροσωπεύει τις δικές τους αξίες και ανάγκες. Είναι ο τύπος των γονιών που υποσυνείδητα σαμποτάρουν τις πιθανότητες και την πρόοδο της σταδιοδρομίας των παιδιών τους. Φαίνονται να φοβούνται να επιτρέψουν στα παιδιά τους να δημιουργήσουν τη δική τους ανεξάρτητη ζωή. Θέλουν τα ενήλικα παιδιά τους να είναι κοντά τους όλη την ώρα. Ή οι γονείς που δεν αφήνουν τα παιδιά τους ‘να πετάξουν με τα δικά τους φτερά’, επειδή έχουν να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον και αυτό δεν τους είναι αρκετό. Έτσι ασκούν τοξική πίεση, παρεμποδίζοντας τις πιθανότητες τα παιδιά τους να προχωρήσουν.

Αναφέρομαι σε γονείς οι οποίοι είναι ψυχολογικά και συναισθηματικά ‘αιμομικτικοί’ απέναντι στα παιδιά τους. Τέτοιοι γονείς χρειάζονται ψυχοθεραπευτική βοήθεια τόσο για τους ίδιους όσο και για να καταλάβουν τις αντιδράσεις του παιδιού τους στο μέλλον. Όταν αυτό θα εκφράζει θυμό εναντίον τους, που δεν του επέτρεψαν να ανεξαρτητοποιηθεί. Και εδώ υπάρχουν πολλοί παράμετροι: Λόγου χάρη, ένα παιδί γυρίζει κάθε μέρα από το σχολείο και η τσάντα του είναι λερωμένη, γιατί χύνεται το φαγητό από το τάπερ του. Η μητέρα καθαρίζει την τσάντα, επιπλήττοντας το παιδί ότι είναι ανίκανο να καθαρίσει την τσάντα και το κάνει η ίδια για εκείνο. Τι είναι πιθανό να συμβεί; Το παιδί θα δεχτεί το γεγονός ότι είναι ανίκανο να το κάνει από μόνο του –έλλειψη αυτοπεποίθησης και ικανότητας-.  Δεν θα μάθει πώς να καθαρίζει την τσάντα του, αλλά ούτε και να προσέχει να μην την λερώνει –έλλειψη αυτοέλεγχου και πειθαρχίας-. Θα εξαρτάται από την μητέρα του και όταν θα καλεστεί στη ζωή να κάνει
πράγματα από μόνο του, θα κατηγορήσει αρχικά τον γονέα, και στη συνέχεια τους άλλους, θεωρώντας τους υπαίτιους για κάτι που το ίδιο δεν πράττει.

Συνέπειες στην Ενήλικη Ζωή

Έρευνες δείχνουν ότι τα ‘συναισθηματικά εξαρτημένα’ παιδιά έχουν γίνει: λιγότερο συναισθηματικά εκφραστικοί ενήλικες.  Ακόμα, λιγότερο ενεργητικοί, ομιλητικοί και λεκτικά εκφραστικοί. Με έλλειψη ζωντάνιας και πάθους για τη ζωή, εκδηλώνουν συναισθηματικό/ψυχολογικό βιασμό, αφού τον έχουν οι ίδιοι βιώσει. Ενήλικες που αδυνατούν να αντιμετωπίσουν εμπόδια στην καθημερινότητα και πιθανόν να βλέπουν τα πράγματα από μια διαφορετική ‘οπτική γωνία’. Άτομα που δεν μαθαίνουν να δίνουν αλλά να παίρνουν μέσα από τις στενές σχέσεις που συνάπτουν. Ενήλικες που δυσκολεύονται να πάρουν πρωτοβουλίες, να αναλάβουν ευθύνες και υποχρεώσεις και να δημιουργήσουν οικογένεια.

Ένα παιδί που ξεκινάει να εξερευνήσει τον κόσμο, να κοινωνικοποιηθεί στο πρωταρχικό του σχολικό περιβάλλον και να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες του, θα πρέπει να οπλιστεί με θάρρος να το τολμήσει. Εάν αυτό δεν επιτευχθεί τότε θα γίνει ένας ενήλικας που θα κυριεύεται από άγχος, δυσπιστία, ενοχή αποτυχίας, έλλειψη αυτοπεποίθησης. Τέτοια συναισθήματα θα αποτελούν φραγμό για ουσιαστικές σχέσεις με τον εαυτό του και τους άλλους.

Αν πάρουμε τώρα για παράδειγμα έναν/μία νεαρό/ή ενήλικα που κατάφερε να σπουδάσει, να βρει δουλειά, να αυτονομηθεί και κάτω υπό πιέσεις ξανά-επιστρέφει στο τοξικό οικογενειακό περιβάλλον. Θα έχει την ικανότητά να ισορροπήσει τα συναισθήματά; Να βρει το πραγματικό νόημα της ζωής και να δημιουργήσει ουσιαστικές διαπροσωπικές σχέσεις στο μέλλον; Είναι αμφίβολο και θεωρώ ότι θα χρειαστεί ψυχοθεραπευτική υποστήριξη.

Χορο-Κινητική Ψυχοθεραπεία

Επιστροφή στις παιδικές μνήμες του παρελθόντος. Επαφή με το σώμα μέσω της κίνησης, χειρονομίες, αντίδραση στις εκφράσεις του προσώπου. Αναγνώριση του ρυθμού ομιλίας που είναι οικείος. Έκφραση μέσα από τον τόνο και την ένταση της φωνής και πως αυτή διαμορφώνεται, είναι κάποιες από τις τεχνικές με τις οποίες το άτομο θα μπορούσε να ‘ανοιχτεί’. Αν λάβουμε υπόψη ότι πριν ακόμα αρχίσουμε να εκφραζόμαστε λεκτικά, εκφράζουμε τις ανάγκες και επιθυμίες μας, με μη λεκτικές μορφές επικοινωνίας. Να επιτευχθεί μία εναρμονισμένη συναισθηματική σύνδεση μέσω της κίνησης και της μουσικής. Το κλειδί για την συναισθηματική εμπειρία είναι η ‘αντανάκλαση του παιδιού’, αλλά και να μοιραστεί την εμπειρία του με το αίσθημα αυτό, σε κάποιο βαθμό, μέσα στο δικό του σώμα. Αυτή η διαδικασία της θεραπευτικής εμπειρίας βοηθά να ρυθμιστούν τα συναισθήματα. Κατόπιν να μοιραστούν με τον θεραπευτή. Σε τέτοιες περιπτώσεις σημαντικό είναι ο θεραπευόμενος να πιστέψει και να μάθει ότι μπορεί, να λύσει το πρόβλημα για τον εαυτό του.

Ντομινίκ (Κυριακή) Μαράκη
Χορο-κινητική  Ψυχοθεραπεύτρια
Καθηγήτρια Χορού
Δίπλωμα-Έρευνα στη Διαφορετικότητα και Ισότητα
dominique.maraki@yahoo.com

Δείτε επίσης

Λαμπαδηφορία στη Νάξο!